Woke – Phong trào thượng đẳng của một thời đại

Từ điển Cambridge định nghĩa woke là tính từ, chỉ trạng thái “thức tỉnh”, nắm bắt nhanh nhạy các vấn đề chính trị – xã hội đương thời, chẳng hạn như quyền LGBTQ+, nạn phân biệt chủng tộc… 

Được sử dụng trong nhiều các phong trào đấu tranh tư tưởng, woke dần trở thành đại diện cho những phong trào này. Ban đầu, từ ngữ này được sử dụng với nghĩa tích cực và xuất hiện lần đầu trong phong trào “Black lives matter” của cộng đồng người da đen tại hoa kì sử dụng khi một viên cảnh sát đã bắn chết một cậu bé da đen 18 tuổi tại thành phố Ferguson – Mỹ.

Tuy nhiên, dần dần khi những phong trào biểu tình ngày nhiều, dần trở nên nhạy cảm hơn, người ta lại bắt đầu dùng từ Woke với một ý nghĩa khác, mang tính mỉa mai nhằm ám chỉ những người nhạy cảm với các bất bình xã hội, nhưng thực chất lại “rỗng tuếch”, không có cái nhìn toàn diện và sâu sắc về thời cuộc.

Điều này xảy ra bởi những phong trào này ngày càng đi xa, tác động tiêu cực đến những cộng đồng khác. Nhiều cuộc biểu tình đã gây ra bạo loạn, mất an ninh trật tự trong xã hội Hoa Kỳ. Tiêu biểu nhất phải nói về phong trào Nữ quyền

Vốn là phong trào đã có lịch sử tồn tại lâu đời với chiều dài hơn 100 năm. Được khởi xướng bởi Elizabeth Cady Stanton nhằm đấu tranh đòi lại quyền bầu cử, quyền chính trị cho phụ nữ trong xã hội hiện đại.

Tuy nhiên, sau làn sóng nữ quyền thứ 4 (Chống lạm dụng tình dục, quấy rối tình dục tại nơi làm việc và phân biệt giới tính), phong trào nữ quyền dần biến chất và bắt đầu gây nên tác động tiêu cực lên xã hội tại Hoa Kỳ đặc biệt là đối với đàn ông.

Nếu bạn lướt mạng xã hội Hoa Kỳ, không khó để bắt gặp những đoạn phim về việc phụ nữ hoa kỳ tự nhận mình là ” feminism” đã được “Woke” yêu cầu (demand) đàn ông phải thực hiện theo mong muốn của cô ta và không mang theo sự tôn trọng (respect) nào cho người đàn ông đó. Hay những clip về việc những người phụ nữ trong phòng gym lăm le trên tay chiếc camera, sẵn sàng quay mặt, mạt sát bất cứ người đàn ông nào vô tình đưa mắt về phía cô ấy. Dần dà cánh đàn ông ở Mỹ trở nên ngần ngại khi tới các phòng tập công cộng.

Những video “I have a boyfriend” hay “I will cheat on you” vừa mang tính hài hước vừa mang ý nghĩa châm biếm sâu sắc đến vấn đề này. Hay những chương trình truyền hình “You are not the Father” đã nổi tiếng, thu hút hàng ngàn lượt xem, chứng kiến vô số đau khổ của những người đàn ông đã có gia đình, phải xa con cái và mất đi toàn bộ số tài sản tích lũy cả đời chỉ vì một cuộc ly hôn (lý do cho việc này thì ở mỹ có rất nhiều phúc lợi cho phụ nữ sau ly hôn như tiền chu cấp con cái, tiền chia tài sản,…). Điều này cũng gián tiếp gia tăng tỷ lệ tự tự của đàn ông tại mỹ lên cao hơn.

Hệ quả của việc này là tỷ lệ kết hôn ở Mỹ giảm sút. Theo Trung tâm Pew Research phân tích dữ liệu của Cục Điều tra Dân số năm 2021 và nhận thấy những người Mỹ đã kết hôn chiếm tỉ lệ nhỏ hơn bao giờ hết trong dân số. Các nhà nghiên cứu chỉ ra, 25% người Mỹ ở độ tuổi 40 chưa từng kết hôn – tăng 5% so với cuộc điều tra dân số trước đó vào năm 2010. Đi kèm theo đó là những phong trào như MGTOW (man go their own way) càng làm tình trạng này thêm trầm trọng hơn.

Cuối cùng từ một phong trào tốt đẹp, nữ quyền đã bị biến tướng thành một công cụ tìm kiếm lợi ích cho phái nữ ở Mỹ, khiến cho hình ảnh của nó trở nên vô cùng xấu xí trong mắt người dân.

Ngoài phong trào nữ quyền ở trên thì còn tồn tại những phong trào khác của có tác động tiêu cực không kém. Có thể kể đến như phong trào LGBTQ+, phong trào nhân quyền, phong trào chống phân biệt chủng tộc,… cũng không kém phần tai tiếng. Mới đây nhất là sự việc cộng đồng game thủ thế giới lên án công ty Sweet Baby

Sweet Baby là một công ty chuyên tư vấn các nội dung đa dạng chủng tộc, giới tính trong game. Được mệnh danh là công ty “Woke” nhất mọi thời đại, những tựa game mà có sự tham gia của công ty này đều có chất lượng thấp, cố gằng thêm thắt các chi tiết về giới tính, chủng tộc,… Đồng thời có hành động sẵn sàng chèn ép những người không có chung quan điểm. Điều này đã dấy lên làn sóng phẫn nộ của những người yêu mến game trên thế giới.

Thật ra phong trào nữ quyền đã có mặt ở Việt Nam từ rất sớm cho dù không có sự ảnh hưởng của văn hóa phương tây. Trong đó có 2 trường phái nữ quyền ở Việt Nam mà cá nhân tôi quan sát được. Một trường phái theo hứng tích cực và một trường phái theo hướng tiêu cực.

Đây là trường phái đấu tranh theo đúng thiên hướng công bằng, 2 phái bằng nhau, có nghĩa vụ như nhau và sẵn sàng tiếp nhận tiêu chuẩn của nhau. Những người phụ nữ này có cái nhìn đúng đắn về cuộc sống, có sự hiện đại trong tư tưởng nhưng không bỏ đi nét truyền thống. Số lượng những người phụ nữ Việt Nam như vậy tôi thấy đang chiếm đa số.

Đây là một trường phái mà tôi vô cùng ủng hộ, bởi tôi theo tôi thấy phụ nữ ở Việt Nam vẫn còn nhiều thiệt thòi trong gia đình và văn hóa. Nếu bạn nào miền bắc có lẽ sẽ hiểu về điều này hơn.

Đây là trường phái tôi nghĩ bị ảnh hưởng từ văn hóa nước ngoài nhiều nhất. Những người theo phái này thường mang tư tưởng từ nước ngoài áp đặt lên người dân Việt Nam dưới danh nghĩa “Hiện Đại” dù bản chất 2 nền văn hóa là khác nhau. Tuy những đối tượng này chỉ chiếm thiểu số nhưng lại rất nguy hiểm do đa phần là những bạn trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm và nhận thức về thế giới xung quanh.

Đối với tôi, đây là trường phái tương tự như trường phái nữ quyền tại mỹ thể hiện qua sự ích kỷ, đòi hỏi nhiều lợi ích được mỹ miều hóa qua những cụm từ “Nhân quyền”, “Văn minh”,…

Mặc dù tôi cũng không thấy là nó văn minh ở điểm nào khi các bạn ấy đòi hỏi những “yêu sách” như lương tháng trên 500tr, có nhà có xe, phải tinh tế – tử tế – tinh tế,… trong khi đó các bạn ấy lại chỉ mới 18 – 20 tuổi. Nó khiến tôi nhớ lại thời bắc thuộc, khi trung quốc đô hộ nhân dân việt nam chúng ta, chúng cũng đưa ra những chính sách BÓC LỘT dân ta như thế: tiền bạc, của cải, tài nguyên,… Tất cả cũng chỉ vì lợi ích cá nhân của chúng mà chẳng màng đến sự sống chết của cả một dân tộc.

Tuy nhiên thật may mắn khi đây chỉ là thành phần chiếm số ít trong phụ nữ việt nam

Phong trào ở Việt Nam ngoài nữ quyền thì nổi bật nhất là phong trào của cộng đồng người đồng tính (LGBTQ+). Ban đâu tôi là một người ủng hộ cho người quen tham gia phong trào này (Tôi thẳng, người quen tôi cong).

Tuy nhiên dần dà sự tích cực của phong trào này trở thành sự lố lăng bởi những hành động có phần phản cảm của những người tự nhận mình là người đồng tính này.

Thế là từ một người đang ủng hộ, tôi chuyển dần sang phe trung lập rồi lại đổi thành phe đối đầu. Cốt yếu là bởi vì tôi cũng không thích người nào làm những trò lố lăng, dù họ là thẳng hay cong, mà “cộng đồng LGBTQ+ tự phong” bây giờ thì lại làm rất tốt điều này.