[Góc điện ảnh] – Khi cùng nhau ta ngược dòng (Upstream)
Xin chào các bạn,
Gần đây tôi mới xem một bộ phim của Trung Quốc là Upstream trên Netflix, và đây là lần đầu tiên tôi xem phim xã hội Tàu mà không phải là dã sử. Dù bộ phim không đạt mức là tuyệt đối điện ảnh theo chuẩn mực của tôi, nhưng câu chuyện và thông điệp là tương đối ấn tượng với những ai đang sống và làm trong ngành công nghệ. Bộ phim thực sự vô cùng đúng chất “Đời” mà có lẽ ở một phiên bản cao cấp nào đó phim Trấn Thành nếu làm được cũng sẽ chạm đến nhiều người trong xã hội ta.
Hãy cùng tôi đi nhanh vào nội dung câu chuyện, và cùng phân tích thông điệp giữa phim và đời nhé.
Bối cảnh câu chuyện
Cao Chí Luỹ, một lập trình viên già, sau hơn hai chục năm cống hiến cho một doanh nghiệp công nghệ, bị sa thải. Anh là trụ cột gia đình, cần kiếm tiền nuôi vợ và con nhỏ, cùng bố mẹ già. Anh cũng cần phải trả góp tiền nhà hàng tháng do mua vay ngân hàng. Khó khăn chồng chất khi anh không thể xin được việc do quá tuổi, và anh không còn cách nào khác phải đi chạy làm shipper. Và từ một kẻ xây dựng hệ thống, giờ anh phải chật vật hạ cái tôi xuống để kiếm đồng tiền từ khách hàng, cũng như xin bí kíp từ những người shipper khác để có thể leo rank thi đấu trong chính hệ thống công nghệ do những người như anh tạo ra.
Chất đời của phim
Bộ phim có màu u tối và hiện thực của các bộ phim xã hội xưa, nhưng lại vô cùng hiện đại, khiến cho những người như tôi ngay lập tức nhìn thấy một viễn cảnh có lẽ đang diễn ra ở Đại Lục (tôi chưa đi Trung Quốc, và đang rất tò mò không rõ thực tế ở đó có giống như phim không). Câu chuyện của phim cực kỳ quen thuộc với những người đang kiếm cơm và là trụ cột gia đình như tôi.
Những tình huống địa ngục trần gian được thể hiện nhanh chóng: Bố già cố gắng quá sức nên đột quỵ và cần thêm tiền chữa trị, con cái dù cố gắng nhưng không được theo học trường quốc tế, bật khóc khi vợ mắng vì dám giấu vợ khi bị đuổi việc, xin nợ tiền nhà nhưng bị chửi, đi xin việc với những cậu thanh niên trẻ măng và bị chê là quá già…
Và còn đó ti tỉ những tình huống tréo nghe, thử thách khi làm shipper: bản đồ đểu, biển chỉ dẫn sai, khách bom hàng, khách giục đơn, khách không nghe máy,… mọi thứ ảnh hưởng đến tốc độ đều đánh thẳng vào kinh tế, khiến cho mọi hy sinh có thể đổ xuống sông xuống bể, …
Cú lật và thông điệp
Bộ phim đưa ra một vấn đề mới và chân thực, và cũng có cách giải quyết nó khéo léo, nhưng chưa triệt để. Đấy là lý do vì sao tôi không xếp hạng nó quá cao về điện ảnh.
Dưới đây là một số chi tiết nhỏ trong phim đáng suy ngẫm mà tôi muốn chia sẻ cho các bạn.
Chúng ta đều có thể bị thay thế
Anh ta hẳn là nghĩ công việc sẽ đủ để nuôi anh mãi, anh đã đặt cược cả gia đình vào đó, với gánh nặng tài chính khi vay ngân hàng mua nhà, con học trường quốc tế,…
Từ một nhân viên cống hiến có tâm, hy sinh thời gian và sức khoẻ cho sứ mệnh của tổ chức, anh bị vứt ra đường khi công ty có người mới trẻ hơn, cày trâu hơn anh.
Anh đi xin việc với những đứa bằng tuổi cháu mình. Trong ngành IT, dev tuổi càng cao càng bất lợi khi không level up kịp thời. Chẳng ai muốn lead một dev già hơn mình cả, lại còn lương cao nữa.
Công nghệ thay đổi ngày một nhanh, trong khi con người càng già học càng chậm.
Điều này tưởng chỉ đúng với những việc tay chân, nhưng không hề. Nó đúng với cả các ngành đòi hỏi nhiều chất xám nhất, kể cả IT.
Có những người đang dựa mãi vào việc debug và maintain cho một hệ thống đang chạy, và nắm nhiều nghiệp vụ quan trọng không được lưu lại qua tài liệu, mà nằm trong đầu họ. Họ sẽ bất tử khi công ty bất tử, và an tâm ấm chỗ hưởng lương dù không phải còng lưng mỗi ngày.
Hãy thử đánh giá lại xem công việc của mình là liquid hay illiquid, để biết rằng bạn có đang thực sự an toàn?
Hãy chuẩn bị phương án tồi tệ nhất cho bạn từ bây giờ, đừng dồn trứng vào rổ.
Và có nằm mơ thì nhân vật chính cũng không ngờ, có ngày thì mình phải khoác áo shipper.
Mình đoán là tài xế Grab và Be Việt Nam hiện chưa bị tính thời gian chặt như thế này. Từng đơn hàng bị chậm hơn so với tốc độ chung sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến tiền lương, từng đánh giá tệ đều đau như những bản án phạt 05 triệu mỗi khi vượt đèn đỏ vậy.
Một trong những tình huống tréo ngoe khiến mình ấn tượng nhất, đấy là khi app bắt phải kiểm tra khuôn mặt cười theo đúng tiêu chuẩn của ngành ship, ngay sau khi nhân vật chính vừa bị ngã xe và giao đơn trễ. Hình ảnh nụ cười gượng gạo, cố gắng mấy cũng bị méo xệch và không thể lừa được thuật toán nhận diện khuôn mặt, để rồi bị khoá app vài ngày, thật đúng là tột cùng đau khổ.
Hẳn đã có nhiều cơn đau được trải qua và dập tắt…
Nhưng ở ngoài kia, phim có cho thấy rằng shipper có thể bị bắt phải cười thật tươi mới được nhận tiền, và cười đều đặn.
Đấy là có những tính năng và logic được sinh ra không phải để giải quyết đau khổ của người dùng, mà là để gây thêm khổ đau dẫu cho đằng sau là những mong muốn tốt đẹp của ai đó.
Mọi đơn hàng cần phải ship nhanh hơn để có lợi cho người đặt hàng, dù shipper có thể không đủ khả năng đáp ứng.
Người thiết kế sản phẩm ngồi văn phòng và tưởng tượng ra một cuộc đua chuột ấy, để rồi khi họ già và hết đát, họ phải tham gia cuộc đua do chính họ tạo ra.
Nhưng nó là tuyệt đối thông điệp.
Khi người ta ở dưới đáy vực, thì chẳng có đường nào thoát ngoài việc bò lên.
Một chi tiết thú vị đấy là dù shipping mệt mỏi, nhưng Cao Chí Luỹ đã dành thời gian vẽ lại bản đồ đường phố theo con đường thực tế của các shipper. Đây là các con đường ngầm, ngõ nhỏ,… chỉ các shipper hạng cao mới biết, và nhân vật chính của chúng ta đã tự xây một ứng dụng dựa trên những thứ mà dân văn phòng ngồi dùng vệ tinh chiếu đường sẽ khó mà biết.
Nhưng cái hay ở đây là do ông code này kiêm luôn shipper, nên việc onboarding users khá dễ dàng. Độ thấu cảm của ông với user lái xe phải nói là tuyệt đối. Ông có thể dễ dàng tiếp cận và code nhanh cho cả đơn vị ông dùng.
Một người có bộ skill đa năng như thế thì làm quái gì thất nghiệp được cơ chứ 😭.
Và những shippers cũng vẫn có thể giàu được, nếu chiến thắng được những trò chơi hệ thống của những tay văn phòng thiết kế ra nó.
Ai cũng mưu sinh cả thôi mà, dân văn phòng như tôi hay họ.
Tôi muốn nhận đơn nhanh thì họ cũng muốn giao nhanh để nhận đơn khác.
Đọc thêm
