Marguerite Duras và tiểu thuyết Người tình (L’Amant)

Tháng Một 20, 2025 Hung Day

Người tình (L’Amant) của Marguerite Duras là một trong những tiểu thuyết kinh điển khắc họa chân thực và sâu sắc bối cảnh Đông Dương thuộc địa đầu thế kỷ XX. Với giọng văn hồi cố mang đậm chất tự truyện, Duras đã dựng nên một câu chuyện về tình yêu – kí ức – nỗi đau xuyên biên giới.

Marguerite Duras – nhà văn của ký ức và nỗi đau

Về cuộc đời, tên thật của Marguerite Duras là Marguerite Donnadieu, bà sinh ra tại mảnh đất Gia Định, nay là Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam trong một gia đình người Pháp. Suốt quãng đời tuổi thơ bà lớn lên tại Đông Dương (bao gồm Việt Nam, Lào, Campuchia ngày nay), nơi mẹ bà là hiệu trưởng một trường ở thị xã Sa Đéc bên bờ sông Mekong, còn cha là một giáo sư toán. Chính bởi lẽ đó, ký ức thời thơ ấu tại Việt Nam đã ảnh hưởng sâu sắc đến các tác phẩm của bà. Về con đường học vấn, Duras học ngành luật, chính trị và toán học tại Paris, nhưng bà sớm chuyển sang viết lách. Sau này, bà qua đời vào năm 1996 tại Paris, Pháp.

Cố nhà văn Marguerite Duras

Về sự nghiệp, Marguerite Duras để lại một di sản văn chương đồ sộ với hơn 40 tác phẩm tiểu thuyết, kịch bản phim, và tác phẩm tự truyện. Một số tác phẩm tiêu biểu làm nên tên tuổi của bà có thể kể đến như Người tình (L’Amant) (1984), tiểu thuyết tự thuật nổi tiếng nhất của bà, kể về mối tình giữa một cô gái trẻ người Pháp và một thương gia người Hoa tại khu vực Chợ Lớn Việt Nam. Tác phẩm này cũng đã giành giải Goncourt, giải thưởng văn học danh giá của Pháp; Đập ngăn Thái Bình Dương (Un Barrage contre le Pacifique) (1950), Một tiểu thuyết khác lấy bối cảnh Đông Dương, kể về cuộc sống gian khổ của một gia đình người Pháp; Hiroshima Mon Amour (1959), kịch bản phim kinh điển của điện ảnh Pháp, kết hợp giữa câu chuyện tình yêu và hồi ức về chiến tranh. Ngoài ra, bà còn có những tác phẩm khác như Người tình Hoa Bắc, Tình yêu ấy, Người đàn ông Đại Tây Dương,… Trong suốt cuộc đời, Marguerite Duras đã dùng ngôn ngữ để chuyển tải niềm đam mê và khao khát, nỗi đau và sự tuyệt vọng. Bà đã viết 51 cuốn tiểu thuyết, thực hiện 15 bộ phim cùng hàng chục vở kịch khác nhau, trở thành một trong những nhà văn quan trọng nhất thế kỷ XX của nước Pháp. Một trong những đóng góp lớn của Marguerite Duras khi nhắc về Việt Nam là bà đã lưu lại bằng tiếng Pháp một phần văn hóa Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX thông qua tiểu thuyết Người Tình. Trả lời tuần báo Pháp Le Nouvel Observateur về cuốn Người tình (L’Amant), Duras nói:

“Tôi không thể giải thích được rõ rệt tại sao, chỉ cảm thấy nơi chốn chào đời ấy, với tuổi nhỏ và tuổi trẻ tôi ở đó, càng về cuối đời càng trở thành một hiện tại sáng rỡ trong tôi, như đó là bản mệnh tôi, như chính phần đời xa thẳm ấy tạo ra tất cả những phần đời của tôi sau nó. Và điều lạ lùng, cuốn sách này còn như một vệt sáng, một cắt nghĩa cho tất cả những cuốn sách tôi đã viết ra” (Thu Hằng, 2019).

Tóm lại, Duras là một biểu tượng của văn học hiện đại Pháp và là một nhân vật nổi bật trong phong trào văn học Hậu hiện đại. Tác phẩm của bà không chỉ có ảnh hưởng lớn trong giới văn học mà còn lan tỏa đến các lĩnh vực điện ảnh và sân khấu. Marguerite Duras là một trong những nhà văn Pháp được yêu thích và ngưỡng mộ, đặc biệt tại Việt Nam, nơi bà đã sống và lấy cảm hứng cho nhiều tác phẩm của mình. Dường như cuộc đời như một cuốn tiểu thuyết hay nói theo cách khác, những tiểu thuyết được Duras sáng tác như những hồi ức tự thuật của bà về thân phận và tình yêu, nỗi cô đơn khắc khoải của mình. Chính sự đặc biệt trong cả tiểu thuyết – huyền thoại cho đến cuộc đời – sự thật, cuộc đời và văn chương của Marguerite hòa quyện vào nhau, những nơi đi qua trong hồi ức cuộc đời bà đều được độc giả đón nhận.

Người tình – tình yêu trong lòng Đông Dương thuộc địa

Nguồn: Pinterest

Người tình (L’Amant) là tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Duras với những nhân vật phức tạp và cách thể hiện táo bạo, không ngần ngại đi vào những vấn đề nằm sâu trong tâm thức con người để thể hiện thế giới hỗn loạn, mơ hồ về mặt đạo đức thời hậu chiến, được xem như một tác phẩm điển hình của dòng văn học chấn thương.

Về nội dung, Người tình là diễn biến nội tâm của cô gái Pháp mười lăm tuổi hay cũng một phần là Của Duras khi nhìn lại ký ức về cô gái mười lăm tuổi. Câu chuyện bắt đầu bằng những dòng hồi ức vấn vít của một thiếu nữ Pháp kể về mối tình đầu tiên của mình lúc vừa tròn mười lăm tuổi. Ngay từ cái nhìn đầu tiên, trên con phà qua sông Mekong, hình ảnh cô gái Pháp, dáng vẻ phớt đời với đôi môi đỏ thẫm nhìn về phía dòng sông xa xăm đã làm trái tim người đàn ông Trung Hoa lớn tuổi phải run rẩy. Chỉ qua cái nhìn, vài lời thoại hiếm hoi, sự chờ đợi vừa dai dẳng vừa kênh kiệu, cuối cùng, cô cũng đã “thuộc” về anh ta. Bỏ lại đô thị Sài Gòn náo nhiệt sau cánh cửa chớp. Trong căn hộ độc thân của người tình, cô gái Pháp và người đàn ông hơn mình mười hai tuổi chìm ngập trong không gian của những đam mê tình ái mãnh liệt. Hai người trò chuyện, tắm cùng nhau, tưới cây cảnh và làm tình… Không gian đậm đặc, im ắng trong căn hộ lặp đi lặp lại nhiều lần trong cuốn tiểu thuyết của Marguerite Duras. Thế nhưng, người đàn ông của cô lại cam chịu, yếu đuối với cuộc hôn nhân sắp đặt của người bố. Cô gái lên tàu trở về Pháp với nỗi đau ám ảnh. Người tình không đến, cô gái từ kiêu bạc chuyển sang giận dữ rồi bật khóc và rời đi. Ở phía xa, tại một góc khuất, chiếc ô tô quen thuộc của người đàn ông Trung Hoa im lìm hướng về phía con tàu. Nước mắt anh chảy dài trên gò má…Kết thúc cuốn tiểu thuyết là hình ảnh cô gái mười lăm tuổi ngày nào đã trở thành một nhà văn đến tuổi “gần đất xa trời”, vào một ngày, cô nhận được cú điện thoại của người tình năm xưa. Anh nói, anh đã đến tiễn cô “Và rồi anh không còn biết nói gì với cô nữa. Và rồi anh đã nói… rằng mọi sự vẫn như trước, rằng anh yêu cô, rằng anh không bao giờ có thể ngừng yêu cô được, rằng anh sẽ yêu cô cho đến chết” (Marguerite Duras)

Tính đến nay, tiểu thuyết này đã được dịch ra 43 thứ tiếng với khoảng 2,4 triệu bản in. Tác phẩm đoạt giải Goncourt năm 1984 và được chuyển thể thành bộ phim cùng tên năm 1992. Ở Việt Nam, sức hút của tiểu thuyết này khá mạnh mẽ bởi câu chuyện tình yêu này được minh chứng bởi hàng loạt không gian ngay tại Đông Dương thuộc địa lúc bấy giờ.