Bài 2: Nhu cầu tro, xỉ nhà máy nhiệt điện để sử dụng làm vật liệu xây dựng ngày càng tăng

(Xây dựng) – Báo cáo của Bộ Xây dựng thông tin cho biết, tổng lượng tro, xỉ phát thải từ các nhà máy nhiệt điện trong cả nước ngày càng tăng (năm 2022 tổng lượng tro, xỉ là 15,78 triệu tấn, năm 2023 là 18,07 triệu tấn). Tính đến cuối năm 2023, tổng lượng tro, xỉ nhiệt điện đã tiêu thụ cộng dồn các năm trên cả nước khoảng 83 triệu tấn, chiếm khoảng 66,2% tổng lượng phát thải từ trước đến nay (tăng hơn 10,4% so với thời điểm cuối 2022). Tro, xỉ được sử dụng nhiều nhất trong các lĩnh vực làm vật liệu san lắp, phụ gia khoáng cho xi măng, sau đó là dùng làm phụ gia bê tông cho các công trình thủy lợi, giao thông và công trình xây dựng dân dụng.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị báo cáo và kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ về việc sử dụng tro, xỉ nhà máy nhiệt điện làm vật liệu xây dựng.

Xu hướng sử dụng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng ngày càng nhiều…

Theo số liệu tổng hợp từ các Tập đoàn: Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) và các nhà máy nhiệt điện khác, hiện cả nước có 31 nhà máy nhiệt điện đốt than đang hoạt động. Lượng tro, xỉ phát thải có xu hướng tăng dần theo từng năm: Năm 2019 là 13,6 triệu tấn; năm 2020 là 14,8 triệu tấn; năm 2021 là 16,35 triệu tấn; năm 20222 là 15,78 triệu tấn và năm 2023 là hơn 18,07 triệu tấn.

Lượng phát thải tro, xỉ tập trung chủ yếu ở khu vực miền Bắc, hơn 11,9 triệu tấn, chiếm 66%; miền Trung hơn 4,1 triệu tấn, chiếm 22,7% và miền Nam khoảng 2 triệu tấn, chiếm 11,3% tổng lượng thải. Trong đó, 12 nhà máy nhiệt điện của EVN là 7,54 triệu tấn, chiếm 41,6% tổng lượng phát thải của cả nước; 6 nhà máy của TKV là 2,36 triệu tấn, chiếm 13,08%; 3 nhà máy của PVN là 1,95 triệu tấn, chiếm khoảng 10,3%; 10 nhà máy còn lại (BOT và các chủ đầu tư khác) phát thải khoảng 6,22 triệu tấn, chiếm 34,4%.

Theo Báo cáo của Bộ Xây dựng, tình hình tiêu thụ tro, xỉ nhiệt điện trên phạm vi cả nước có xu hướng tăng dần trong những năm gần đây và từng bước tiệm cận với mức phát thải. Lượng tro, xỉ tiêu thụ năm 2019 là 50%; năm 2020 là 60%; năm 2021 là 87% và năm 2022 là 105,7%. Riêng năm 2023, lượng tro, xỉ được tiêu thụ toàn quốc đạt hơn 18,01 triệu tấn, tương đương 99,6% tổng lượng phát thải trong năm. Trong đó, 12 nhà máy của EVN tiêu thụ khoảng 8,9 triệu tấn, đạt 118,2% lượng phát thải trong năm; 6 nhà máy của TKV tiêu thụ hơn 1,15 triệu tấn, đạt 48,6% lượng phát thải trong năm; 3 nhà máy PVN tiêu thụ khoảng 1,6 triệu tấn, đạt 81,5% lượng phát thải trong năm; 10 nhà máy nhiệt điện khác tiêu thụ 6,3 triệu tấn, đạt 102,2% lượng tro, xỉ phát thải trong năm.

Tính đến cuối năm 2023, tổng lượng tro, xỉ nhiệt điện đã tiêu thụ cộng dồn qua các năm trên cả nước khoảng 83 triệu tấn, chiếm khoảng 66,2% tổng lượng phát thải từ trước tới nay. Tro, xỉ sử dụng nhiều nhất trong các lĩnh vực làm vật liệu san lắp, phụ gia khoáng cho xi măng, sau đó là dùng làm phụ gia bê tông cho các công trình thủy lợi, công trình giao thông (đường bê tông xi măng vùng nông thôn) và công trình xây dựng dân dụng (kết cấu móng khối lớn ít tỏa nhiệt). Đồng thời, tro, xỉ được dùng để thay thế một phần nguyên liệu sản xuất gạch xây (nung và không nung).

Nhu cầu sử dụng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng ngày càng tăng.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng nói gì về sử dụng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng?

Tại buổi làm việc của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính với các Bộ, ngành, địa phương để tháo gỡ vướng mắc và thúc đẩy hạ tầng giao thông khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, tại thành phố Cần Thơ, ngày 13/7, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị, đã báo cáo và kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ về việc sử dụng tro, xỉ nhà máy nhiệt điện để làm vật liệu xây dựng: Trong năm 2023, lượng tiêu thụ tro, xỉ vẫn duy trì mức độ tiêu thụ gần như tương đương năm 2022. Lượng tiêu thụ tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện đã đạt gần 100% tổng lượng phát thải trong cả năm. Tuy nhiên, một số nhà máy nhiệt điện vẫn còn tiêu thụ chậm, lượng tro, xỉ tồn đọng trên bãi chứa còn nhiều (Đông Triều, Cẩm Phả, Mông Dương BOT, Vĩnh Tân 1 BOT, Vĩnh Tân 2, Duyên Hải).

Một số nhà máy có bãi chứa tro, xỉ nằm cách xa nơi tiêu thụ nên chi phí vận chuyển cao, việc sử dụng tro, xỉ chưa hấp dẫn về kinh tế – kỹ thuật nên khó tiêu thụ (Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 1,2, Nhà máy nhiệt điện Duyên Hải). Một số nhà máy đang vướng mắc vấn đề xây dựng giá bán tro, xỉ (Nhiệt điện Cẩm Phả, Nhiệt điện Đông Triều). Có trường hợp phát thải nhiều nhưng nhu cầu tiêu thụ chậm dẫn tới tồn đọng nhiều (Nhiệt điện Mông Dương 2 BOT)…

Về vấn đề sử dụng tro, xỉ nhiệt điện làm vật liệu đất đắp, Bộ Xây dựng đã chủ trì, phối hợp xây dựng ban hành, chuyển Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành nhiều tiêu chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật, định mức kinh tế kỹ thuật trong việc sử dụng tro, xỉ làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và làm vật liệu san lắp, bao gồm 13 Tiêu chuẩn, 01 Quy chuẩn và 05 Chỉ dẫn kỹ thuật, 03 định mức kinh tế kỹ thuật.

Có 02 TCVN liên quan đến vật liệu san lắp và nền đường ôtô (TCVN 12249:2018 Tro, xỉ nhiệt điện đốt than làm vật liệu xây lắp-Yêu cầu chung TCVN 12660:2019 Tro, xỉ nhiệt điện đốt than làm nền đường ôtô-Yêu cầu kỹ thuật, thi công và nghiệm thu); 01 chỉ dẫn kỹ thuật (Chỉ dẫn kỹ thuật Sử dụng tro, xỉ nhiệt điện đốt than san lắp (theo Quyết định số 216/QĐ-BXD ngày 28/3/2019 của Bộ Xây dựng) và 02 định mức kinh tế kỹ thuật (Định mức công tác làm nền đường và san nền tạo mặt bằng và định mức công tác vận chuyển tro, xỉ, ban hành theo Quyết định số 456/QĐ-BXD ngày 28/5/2019 của Bộ Xây dựng).

Hiện nay, chưa có nước nào trên thế giới sử dụng tro, xỉ nhiệt điện làm vật liệu đắp nền đường cao tốc, mặc dù đã có một số nghiên cứu về tro, xỉ nhiệt điện để áp dụng cho xây dựng nền đường bộ tải trọng nhẹ, một số nước tiên tiến như: Hoa Kỳ, Nhật Bản đã có tài liệu hướng dẫn kỹ thuật về việc sử dụng tro, xỉ trong xây dựng nền đường. Như vậy, việc sử dụng tro, xỉ nhiệt điện thay thế vật liệu đất đắp trong xây dựng đường cao tốc cần được nghiên cứu, đánh giá thêm. Tuy nhiên, trước mắt, tro, xỉ nhiệt điện có thể được sử dụng trong thi công các cấu kiện bê tông, cầu bê tông, đường cao tốc bằng cầu cạn…

Ngày 25/3/2024, Bộ Xây dựng đã có Báo cáo số 55/BC-BXD báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình thực hiện Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 26/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong công trình xây dựng.

Trong khuôn khổ Hội nghị tại Cần Thơ ngày 13/7, Bộ Xây dựng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành và các cơ sở phát thải đẩy mạnh thực hiện các nhiệm vụ: Bộ Giao thông vận tải nghiên cứu, đẩy mạnh việc sử dụng tro, xỉ nhiệt điện trong thi công các công trình giao thông (đường cấp III trở xuống); hướng dẫn việc sử dụng tro, xỉ đắp nền đường giao thông. Vì theo TCVN 12660:2019 thì tro, xỉ nhiệt điện chỉ được đắp nền đường ở chiều sâu 80cm-100cm kể từ đáy kết cấu áo đường trở xuống, những khu vực nước ngầm bên dưới thì không được sử dụng tro, xỉ để đắp nền đường.

Bộ Tài chính quy định hạch toán đối với hàng hóa là tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất và phân bón để phù hợp với các quy định hiện hành, phối hợ với UBND các địa phương nghiên cứu ban hành các cơ chế đặc thù hỗ trợ về cước vận chuyển đối với các công trình xây dựng nằm ở xa nguồn cung cấp để khuyến khích tăng cường sử dụng tro, xỉ.

Các nhà máy nhiệt điện thuộc EVN, TKV, các nhà máy nhiệt điện (BOT), tiếp tục đưa ra các chính sách khuyến khích và đầu tư nghiên cứu xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao để thu hút, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao tiếp cận nguồn phát thải; tiếp tục tìm kiêm đối tác phù hợp để tăng tốc độ tiêu thụ, giảm lượng tồn đọng tro bay tối đa và đảm bảo lượng tồn trữ tại các bãi chứa của mỗi nhà máy không vượt quá tổng lượng thải của 2 năm sản xuất trung bình.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiếp tục thực hiện nghiêm những nội dung đã được Thủ tướng Chính phủ giao tại Chỉ thị số 08/CT-TTg.