Bóng đá Việt Nam
Điều tuyệt vời đầu tiên đưa những cậu bé đến với việc xem bóng đá, trước tiên, chắc chắc là những màu áo, màu cờ, huy hiệu. Trên màn hình CRT lúc ấy chỉ bật lên được mấy gam màu cơ bản, các cầu thủ mặc áo rộng thùng thình, đỏ trắng vàng như những quân cờ cá ngựa rực rỡ, giữa những màu sắc buồn thảm của các vùng quê nghèo.
Đội tuyển Việt Nam từng có những quả đồng phục rất độc đáo. Năm 1998, áo vàng – quần trắng – tất đỏ, trận đấu dưới trời mưa tầm tã trước Singapore. Trong ảnh bên còn có áo trắng với viền xanh đậm (viền này đã nhạt đi thành xanh lơ hải dương ở một giải gọi là Agribank Cup, quãng 2004 – thời mà các ngân hàng thi nhau làm bóng đá, giống như ngày nay làm chạy việt dã). Nhưng cũng có một bộ rất đặc biệt hình như chỉ có một lần, quần vàng – áo đỏ, tôi nhớ là một trận giao hữu với Hàn Quốc, thua 0-4.
Suốt từ bấy đến nay tôi không bao giờ tìm thấy màu vàng nào và màu xanh nào có cái sắc thái như thế nữa, chủ yếu do vải, và do cách thiết kế pattern hiện đại, làm cho có cảm giác đồng màu, nhưng nhìn kỹ thì không phải: áo đỏ Việt Nam mấy năm trước có một cái sắc đen chìm nhìn cũng độc đáo không kém.
Kỳ Seagames 2003, năm đầu tiên mà Việt Nam mặc bộ đỏ – trắng đồng màu như bây giờ, Việt Nam có Văn Quyến, năm ấy tôi học lớp 5. Đấy là một cái năm bản lề, không phải vì lần đầu tôi vút lên như một học sinh giỏi hạng premier. Mà là bởi ai cũng có một năm bản lề tức là một cái năm bị nguyền rủa: mọi hành động của bạn năm ấy sẽ trở thành một loại format, mà sau này suốt đời bạn sẽ lặp lại y chang, dù trông có vẻ hoàn toàn khác. Tôi hơn mười tuổi, rơi vào trường hợp rất Nguyễn Nhật Ánh, đấy là bắt đầu đủ tư cách để có một tình yêu bọ xít đầu tiên: cô bạn ấy cao nhất lớp, và đúng y như lời sấm truyền của Giacomo, rằng bọn con trai không bao giờ biết rằng nếu một cô bé nhận ra tình cảm sớm hơn bằng cách để cho sự chú ý của con trai tràn vào mãi, thì như thế cũng có nghĩa là đã có tình cảm ngược lại. Chả bao giờ biết được những thứ chuyện của khỉ như thế.
Nhưng cô bạn cứ ở lỳ lại, đâm ra chẳng có gì đặc biệt nữa khi chạm mặt nhau suốt lúc lớn lên. Lẽ nào bắt tôi phải rặn ra một bâng khuâng. Dẫu gì, cô bạn đó, cũng đã để lại một di sản, đúng đặc tính của năm bản lề, là về sau tất cả những cô gái mà tôi thấy ấn tượng, thì hẳn nhiên đều có nét gì đó của nàng. (Vào năm bản lề còn xảy ra một sự kiện kinh điển: bạn sẽ gặp những mẫu người, những khuôn mặt mà sau này suốt đời bạn sẽ gặp đi gặp lại, không thoát nổi). Tuy vậy như một phản ứng bình thường, tôi chẳng yêu một ai như thế bao giờ.
Mươi năm trước, những fans biết bình luận bóng đá học cách viết (hay nói đúng hơn là không thoát khỏi cách viết) của nhà báo Trương Anh Ngọc. Học xong xuôi, khi thấy không dùng được, thì cũng lại đồng loạt quay ra troll Trương Anh Ngọc. Hồi ấy, dẫu sao, vẫn có những bài đọc được trên Thể Thao Văn Hoá, giờ thì không còn gì, ngoài chuyện em vợ cầu thủ, chuyện võ mồm trước trận, có lúc mấy trang tin còn dùng cả ChatGPT để viết – chuyện đã được xem như đương nhiên. Giờ tôi kinh hãi khi nghe thấy những cụm từ kiểu như “kịch trần, phấp phới” hay “thấy xuân sang”. Tôi không thể hiểu nổi một thứ tiếng Việt như vậy mà người ta cũng khen nổi
Bóng đá quan trọng hơn chúng ta tưởng. Nó là “agent” của bạo lực, tưởng tượng và dục vọng. Theo tôi, mười năm vừa qua, thay đổi lớn nhất của con người, không phải là AI, không phải Mạng xã hội, mà chính là đưa công nghệ VAR vào bóng đá. Có một thế giới nào đó, trong sâu thẳm, đã mất kể từ thời điểm ấy. Cái thay đổi đó đáng nói hơn bất kỳ điều gì trong 21 bài học của Yulval Harari, tác động tiềm thức bao giờ cũng quan trọng hơn tác động vào ý thức.
