Các cụ đã nói thì cấm có sai?

Một bầy người khác nhìn thấy, vô cùng ngạc nhiên. Họ nói:

Bao nhiêu đời nay các cụ vẫn làm như vậy rồi, cấm có sai.”

Bên dùng mồm thì cúi hẳn xuống, hết sức bình sinh dùng tay và miệng, xé từng miếng thịt và gân hươu dai nhanh nhách. Đến toát mồ hôi hột.

Nhóm dùng công cụ, họ tốn ít thời gian và năng lượng hơn để làm những việc sinh tồn cơ bản. Dần dà, họ chiếm ưu thế, và nhóm dùng mồm chỉ còn là vệt mờ trong dòng chảy tiến hoá.

Một nhóm người khác nhìn thấy, vô cùng ngạc nhiên. Họ nói:

Bao nhiêu đời nay các cụ vẫn làm như vậy rồi, cấm có sai.”

Bên săn bắt hái lượm, sức họ có hạn, họ chỉ có thể phiêu bạt được một vùng nhất định trong khoảng cách đi bộ trong ngày. Thú vật lúc có lúc không. Cây trái phải đợi theo mùa. Lúc nào cũng phải di chuyển đến nơi có đồ ăn. Có năm họ hái lượm săn bắt được nhiều, dư dả thực phẩm, có thức ăn nuôi thêm con. Đến năm sau đó, thú chưa kịp đẻ, cây chưa kịp hồi, nạn đói xảy ra. Thế là trẻ con chết yểu. Người già ngã bệnh. Nhóm người đó chẳng thấy đông đúc lên được bao giờ.

Nhóm làm nông, họ làm ra được nhiều thức ăn hơn trên cùng một khu vực, họ có tài nguyên để sinh con và nuôi con, họ tụ tập thành những nhóm đông đúc, tương tác qua lại với nhau khăng khít. Dần dà, họ chiếm ưu thế, biến thành những nền văn minh đầu tiên, còn nhóm săn bắt hái lượm chỉ còn là những vệt mờ trong dòng chảy tiến hoá.

Một mục sư nhìn thấy, vô cùng ngạc nhiên. Mục sư nói:

Bao nhiêu đời nay các cụ vẫn làm như vậy rồi, cấm có sai.”

Người mục sư chép Kinh Thánh bằng tay, dù có lao tâm khổ tứ quên ăn quên ngủ, một năm cũng chỉ chép được ba bốn quyển. Có lúc mệt quá, lỡ viết sai một từ, thế là phải bỏ cả trang và chép lại vô cùng nhọc công. Một năm được có vài ba quyển, lại còn phải nuôi ông mục sư tối ngày chép sách, thế là sách có giá trị vô cùng. Tất lẽ dĩ ngẫu, dân trong thị trấn mãi chẳng tới lượt được cầm một cuốn. Sách lúc đó là đặc quyền của giới tăng lữ và nhà giàu.

Những xã hội có máy in, họ đưa độ phủ sóng của thông tin và kiến thức lên tầm cao mới. Người dân của họ tiếp cận được nhiều thông tin hơn với giá rẻ hơn, thúc đẩy sự phát triển về học thuật, văn hoá và tư tưởng. Những xã hội không có máy in, tốc độ phát triển có phần chậm hơn, dần dà trở nên bất lợi.

Một ông chú bên cạnh nhìn thấy, vô cùng ngạc nhiên. Ông chú nói:

Bao nhiêu đời nay các cụ vẫn làm như vậy rồi, cấm có sai.”

Ông chú đó, khi mà đống giấy tờ chồng chất vào mùa cao điểm, ngày nào cũng than thở ỉ ôi vì nhiều việc. Có lúc, ông chú cộng sai một chỗ nhỏ, khiến cho cả bảng tính sai hết, phải làm lại từ đầu. Làm mãi không hết việc.

Những người dùng máy tính, hay nói rộng ra là tận dụng sức mạnh của điện toán, có thể xử lý công việc với tốc độ và độ chính xác nhanh gấp bội. Họ như có một trợ lý, chẳng biết gì ngoài giỏi tính toán, luôn ở bên mình và luôn đáng tin cậy. Họ không còn phải làm những việc chân tay lặp đi lặp lại tốn thời gian, từ đó họ dư thời gian để làm được nhiều thứ hơn, học được nhiều thứ hơn, và làm những thứ cao cấp hơn.