Làm việc với trẻ có nhu cầu đặc biệt ở UK (phần 1)

Bài viết miêu tả một số trải nghiệm cá nhân của mình trong thời gian 1 tuần làm việc trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt (special educational needs – SEN) ở Scotland, UK. Bài viết KHÔNG mang tính chuyên môn, có yếu tố về bạo hành thể chất, ngôn ngữ, cảm xúc, tuy nhẹ thui nhưng nếu bạn thực sự muốn đọc thì hãy chuẩn bị tinh thần. Xin lỗi vì có những lúc mình dùng tiếng Anh, mình dùng vì mình thấy cần dùng 🙂

Mình đã gần như hoàn tất chương trình Thạc sĩ Tâm lý ở UK. Chương trình của mình là chương trình chuyển đổi nên mình được học giống như cử nhân thôi, chưa học chuyên sâu vào một ngành tâm lý cụ thể nào cả.

Mình mới bắt đầu công việc Trợ giảng (Pupil Support Assistant – PSA) ở một trường tiểu học dành riêng cho trẻ có nhu cầu đặc biệt ở Edinburgh. Trường mình rất nhỏ, chỉ có khoảng lớp với tổng cộng không quá 50 học sinh, trong khi nhân sự trực tiếp tham gia giảng dạy (giáo viên + trợ giảng) lên tới 20 người, các chuyên viên hỗ trợ (hành vi, trị liệu v.v..) chắc khoảng 5 người. Mỗi ngày mình làm việc khoảng 6 tiếng, trong đó 5 tiếng là làm việc trực tiếp với học sinh (giờ học, giờ nghỉ, ăn sáng, ăn trưa) và 1 tiếng chuẩn bị/dọn dẹp.

Nghe thì cũng buồn cười nhưng 3 ngày đầu tiên mình tiếp xúc với các bạn nhỏ ở đây, mình cũng xém quên mất mình là một người có phẩm giá luôn các bạn ạ :))

Tuy đã được đồng nghiệp (thầy cô + trợ giảng) cảnh báo rất nhiều về ngôn ngữ đa sắc màu (“colourful language”) mà các bạn nhỏ sử dụng, nhưng mình vẫn hốt hền khi mấy đứa nhỏ nó nói bậy một cách bình thường luôn á. Để mình kể nghe cái chuyện này cũng dễ thương:

Tui: ngăn không cho bạn D làm gì đó

Bạn D: *chửi tui*

Bạn C: “D, đừng có nói bậy, nói bậy không tốt nha. Nếu tớ nói bậy thì đừng có làm theo tớ.” (“D, don’t swear, it’s not nice. If I swear, don’t copy me.”)

Tui: ủa ủa ủa là bênh tui dữ chưa, là chỉ cho bạn điều hay lẽ phải dữ chưa =))))))))))

Ngoài ngôn ngữ đa sắc màu thì việc động thủ cũng rất phổ biến ở lứa tuổi này. Việc đánh, cắn, đá, ném đồ vào giáo viên và vào các học sinh khác là một việc rất bình thường. Điều bất thường (đối với mình) là đôi khi mình chả hiểu tại sao tự nhiên các bạn thay đổi thái độ 100% :)) Kiểu một bạn đang rất vui vẻ xong tự nhiên hết giờ ra chơi mình ra gọi bạn vào lớp thì bạn đẩy mình, chửi mình và bảo sẽ đấm mình 🙂 Mình kiểu ủa alo? Và buồn cười nhất là sau khi được giáo viên/chuyên gia xoa dịu và giúp bạn bình tĩnh lại thì bạn lại vui vẻ bình thường với mình (?!).

Mình kể ra nghe thì hài hài nhưng thực sự làm việc trong một môi trường rất nhiều tiếng ồn, tiếng khóc, tiếng hét nó mệt lắm mọi người ạ. Trong gia đình thì mình là nhỏ nhất nên từ nhỏ đến lớn không có trải nghiệm nhiều với con nít, cho tới mấy năm gần đây mới thực sự làm việc và ở chung với trẻ, nhưng hầu như vẫn là trẻ phát triển bình thường, vậy nên đối với mình đây là một cú sốc khá lớn.

Về sau mình mới biết, không chỉ đối với mình mà với nhiều người khác ở đây cũng vậy, kỉ lục là có bạn đến trường mình làm mà chỉ trụ được từ sáng đến trưa là về luôn =)) Mình thấy thách thức lớn nhất của công việc này nằm ở chỗ:

– Bạn bị đánh, bị chửi, bị nhổ nước bọt (ewww)

– Bạn luôn phải căng thẳng quan sát để ngăn các con không đánh, không chửi nhau

– Ngay sau khi bị đánh, bị chửi, bạn vẫn phải thân thiện với các con và hỏi giờ con muốn chơi gì nào, cô lấy nước cho con nhé 🙂

Nói đi cũng phải nói lại, các bạn bé cũng đáng yêu lắm mọi người ạ, có bạn chủ động nắm tay mình nè, có hai bạn kiểu “in a relationship” nè, có bạn ngồi làm ice cream salad với mình nè. Lúc bình thường thì cũng như những bạn nhỏ tầm tuổi đấy thôi í.

Mình ấn tượng nhất là bạn A và bạn N. Bạn A thì tính cách đúng kiểu một bé 2 tuổi với cái thái độ của một đứa tuổi teen :)) Buổi sáng mình kiểu “Good morning A” xong bạn í đáp “F-off” =)))) Thích chui vào tủ, thích nằm trên sàn, đọc rất giỏi dù chả thấy học bao giờ, bạn í chỉ thích ở trong thế giới riêng của mình í. Bạn N thì kiểu hơi lag lag 1 tí, cô nói xong phải mất mấy giây sau bạn mới load được, nhưng mà bạn thích nắm tay và ngoan lắm luôn.

Sau 3 ngày làm thử với lớp nhỏ thì mình có 1 tuần trải nghiệm với lớp lớn. Mình khá ngạc nhiên là bạo lực lại ít phổ biến hơn ở lớp lớn (so với lớp nhỏ thì tần suất ít hơn nhưng mức độ thì nghiêm trọng hơn). Về ngôn ngữ, trong khi các bạn nhỏ chỉ lặp lại những gì mình nghe được như một cái máy, thì ngược lại các bạn lớn có khả năng nhận thức tốt hơn xíu nên ngôn ngữ có phần “cay độc” hơn.

Mình làm trợ giảng 1 tuần cho lớp thầy W, lớp gồm 6 bạn nam nhưng ít khi cả 6 đi học đủ (vì có 2 bạn mới đang đi học thử theo kiểu một tuần đi 2-3 ngày để xem học có hợp không). Khác với lúc làm việc với các bạn nhỏ thì mình là trợ giảng cố định của lớp này và hầu như dành toàn thời gian với 6 bạn này.

Cảm xúc thế nào nhỉ? Như đi tàu lượn. Mà nói trước là trẻ con bên này cao lắm (hoặc mình thấp) chứ trong lớp có 1 bạn cao hơn mình, 4 bạn gần cao bằng mình và 1 bạn thấp hơn khá nhiều. Cả 6 bạn tầm 10-11 tuổi.

Lớp có 2 bạn siêu thông minh, ngoan, biết những phép lịch sự cơ bản và thực sự quan tâm đến người khác. Nếu tụi nó lỡ đá bóng trúng mình, tụi nó sẽ thực sự chạy lại xin lỗi, hỏi xem mình có sao không và nói em không cố ý. Mình còn phải vội trấn an vì nhìn nó có vẻ rất lo lắng, mà cảm giác là nó lo cho mình thật chứ không phải nó sợ bị mắng á. Cưng gì đâu. Xong cái hôm qua 2 mẻ đó uýnh nhau làm mọi người phải can 🙂

2 bạn í nhận thức tốt, có thể đọc và làm toán ổn (dù thực sự mình cũng không biết yêu cầu dành cho học sinh trường bình thường là như nào), và hết năm nay sẽ chuyển sang học cấp 2 ở trường với các trẻ phát triển bình thường.

Điều mình thích nhất ở 2 bạn là mình thực sự có thể ngồi xuống và tâm sự như những người bạn ấy. Phần vì văn hoá ở đây coi trọng tính cá nhân và sự bình đẳng, phần vì bản thân trong tiếng Anh chỉ có I và You chứ không có Cô và Em, phần vì trông mình cũng trẻ nên chắc tụi nó nghĩ mình như tầm tuổi chị tụi nó á :)) Hôm qua 1 bạn hỏi mình là mình có thích làm việc ở đây không, vụ hôm trước (vụ tua vít, sẽ kể dưới đây) mình thấy sao, và dù bạn ấy cũng có những vấn đề của riêng bạn (chuyên gia nghịch ngầm) nhưng mình vẫn cảm nhận được 2 bạn này rất ấm áp và dễ thương á.

Xin phép không nói quá nhiều, chỉ đơn giản là hôm trước sau 1 vụ đánh nhau thì có 1 bạn tính cầm tua vít đi trả thù, nhưng mình đứng ở cửa không cho nó đi. Nó cũng huơ huơ tua vít kêu là sẽ đâm mình, may 1 lúc sau thì thầy đi vào.

Hoặc tụi nhỏ hỏi mình có ăn thịt chó không, giả vờ không hiểu tiếng Anh của mình, cố tình sút bóng thật mạnh về phía mình và những hành động/câu nói mang tính bắt nạt/phân biệt chủng tộc khác. Mình sẽ không nói nhiều vì kể ra thật sự hơi buồn, đặc biệt là khi đến từ những bạn mà mình nghĩ là nó hiểu nó đang làm gì. Còn 2 bạn có khả năng nhận thức kém hơn xíu thì mình không nói.

Thôi thì, mình hay tự nhủ trong đầu là 2 bạn đáng yêu là 2 đứa con nít 2 tuổi, còn 4 bạn còn lại là 4 đứa con nít 1 tuổi. Đàn ông còn là con nít, nói gì cái tụi 10-11 tuổi này.

Thầy giáo của lớp này phải gọi là người thầy hoàn hảo nhất mà mình từng biết. Thầy là người da đen (thầy và mình là combo thiểu số vì TẤT CẢ nhân viên và học sinh còn lại trong trường là người da trắng). Thầy biết cách khiến cho học sinh yếu hơn không mặc cảm về khả năng của mình, cho phép học sinh được tự do làm thứ mình yêu thích (cho tụi nó gỡ banh 1 cái màn hình máy tính đã hư), khiến cho 6 đứa con trai vừa nể vừa sợ vừa quý mình. Thầy luôn cố gắng bảo vệ mình và không để tụi nhỏ bắt nạt mình quá đáng.

Thầy đi vắng 2 tiếng là cái lớp nó banh chành lun, 2 bạn ngoan nhất thì uýnh lộn nhau, 1 bạn khác thì bị cào rách mặt. Nguyên 2 tiếng mình và thầy dạy thay mỗi người một ngả để chạy theo và xử lý phốt.

Đa phần sẽ là cảm nhận về lớp lớn, vì lớp nhỏ mình chỉ làm có 3 ngày nên cũng không nhiều cảm xúc bằng.

Lạc lõng, vì xung quanh quá nhiều con trai với rào cản ngôn ngữ, văn hoá và thế hệ quá lớn. Nữ, 30 tuổi, không chơi thể thao, không chơi game, ít dùng mạng xã hội, rồi làm sao để mình hoà hợp với tụi con trai 10-11 tuổi, thích đá bóng, thích game và đến từ một nền văn hoá xa lạ? Có những lúc mình thực sự không hiểu MỘT CÁI GÌ HẾT, dù tiếng Anh của mình cũng không đến nỗi nào.

Bất lực, vì khi bắt đầu xảy ra xung đột mình không biết phải làm gì luôn. Giải thích? Thì tụi nó chửi lại. Can ngăn? Mình không đủ sức và không có kĩ thuật (thực sự muốn can đánh nhau là phải có kĩ thuật chứ không thì bạn là người bị hại nha). Mặc kệ? Thì chỉ 2 giây sau là có vấn đề.

Buồn, vì có những lúc mình biết là có những lúc các bạn cố tình làm cho mình buồn và giận. Mình cũng không trách các bạn, vì mình hiểu những lý do dẫn đến những hành động/thái độ đó, nhưng buồn thì vẫn buồn. Rất buồn luôn, vì từ trước đến nay chưa bao giờ có ai đối xử với mình như vậy.

Cũng phải nói đến việc đồng nghiệp cực kì tốt, siêu tốt, quá là tốt. Ai cũng hỏi thăm, động viên mình, và mọi người đều bảo nếu thấy không hợp thì cứ chủ động rời đi, sẽ không ai đánh giá đâu vì công việc này nó thực sự gian nan như vậy á. Người đã làm 1-2 năm, người thì làm 10-12 năm rồi, mà vẫn thấy nó khó.

Cô hiệu trưởng nói, tụi trẻ nó sẽ thử thách em. Nó sẽ làm đủ trò để xem xem cuối cùng thì em còn thích tụi nó không. Rất nhiều điều tụi nó không biết, và tụi nó chỉ lặp lại những thứ mà mình nghe được hàng ngày, và mình biết những điều các bạn trải qua trước đây cũng không phải đơn giản.

Các bạn buộc phải gai góc với thế giới, phải chăng vì thế giới đã từng gai góc với bạn. Như kiểu bạn hiếu chiến nhất trong lớp mình như kiểu con nhím í, người nhỏ xíu, nghe nói năm ngoái ổng bị chọc nhiều nên năm nay làm đủ trò để tỏ ra ta đây không nằm ở đáy xã hội.

Khi cô hiệu trưởng hỏi mình có muốn ở lại không, mình nói có.

Mình muốn ở lại để “trả thù” các bạn, để bắt các bạn đọc nhiều hơn một chút, viết nhiều hơn một chút, làm toán thêm một chút. Bạn không thích mình, mình cứ ở lại cho bạn tức chơi. Bạn sút vô mình thì mình tránh, bạn không biết làm bài thì mình chỉ bạn.

Mình muốn bạn cảm thấy tự tin và không sợ hãi. Mình muốn bạn biết bạn xứng đáng được yêu thương dù đôi lúc bạn làm người ta khó chệu vô cùng. Và một ngày nào đó, nếu mình may mắn, bạn sẽ cho mình ôm bạn.

Quá nhiều điều mình phải học. Quá nhiều kĩ năng mình chưa có. Mình biết công việc này thử thách, có thể bây giờ mình ổn, nhưng một lúc nào đó mình sẽ không ổn nữa. Mình vẫn tự nhủ, thôi thì làm được đến đâu thì làm, nhớ chăm sóc bản thân mình trước.

Thôi tạm dừng ở đây. Những chuyện này mình không dám kể với bố mẹ, vì nếu biết thì bố mẹ chắc chắn là bắt mình nghỉ việc liền :)) Nên chắc mình sẽ có phần 2, phần 3 để càm ràm tiếp khi mình stress quá, mọi người chịu khó nghe nha. Cảm ơn ai đã đọc đến đây.

(Quote không liên quan lắm nhưng mình thích nên kệ bạn)