Người quanh mình #4: Mọi chuyện chắc sẽ ổn thôi?

Tháng mười một 14, 2024

Mình cũng vậy. Khi khủng hoảng qua đi, đầu óc thông suốt, nhìn lại thấy không còn nặng lòng như trước. Nhưng trong bão khủng hoảng, có cố mấy mình cũng không thể lạc quan nổi. Cuộc sống của mình từ năm 9 tuổi đến nay rất hiếm khi có được 6 tháng bình yên. Những sóng gió liên tục ập đến, quật ngã mình hết lần này đến lần khác. Những chuyện xảy ra với mình có lẽ không phải là những chuyện khổ sở nhất thế giới nhưng đối với mình, nó luôn quá sức. Có những chuyện giờ nghĩ lại mình thấy khá nhẹ nhàng nhưng đối với mình năm 15 tuổi lại kinh thiên động địa.

Cre: Laura Elizabeth

Sóng gió liên tục đã vùi dập niềm tin: mọi chuyện cũng sẽ ổn thôi ở trong mình và thậm chí còn đẩy mình vào tâm thế nạn nhân. Mình từng rất ghét quan điểm: khó khăn là để rút ra bài học, chúng ta sẽ phát triển khi tìm cách vượt qua thách thức. Mình kiểu: Quá mệt rồi, tui không có nhu cầu học gì nữa được không. Tôi không phát triển cũng được, vô tri cũng được. Xin đấy. Chị Hạnh bảo, rất hiếm có ai trải qua ngần đấy chuyện mà vẫn giữ được sự vô tư, lạc quan như mình. Nhưng tự thân mình thấy, mình chẳng lạc quan đến thế. Nhiều chuyện đến, mình thấy tệ đến mức trở nên vô cảm, mặc kệ chứ không hề lạc quan. Chỉ có gần đây, mình mới biết có hy vọng thực sự là thế nào.

Điều gì biến một sự kiện thành khủng hoảng?

Bản chất sự kiện không phải khủng hoảng nhưng chính cách chúng ta diễn giải và phản ứng với sự kiện đó lại sinh ra khủng hoảng. Mà khi khủng hoảng đến, ai cũng như kẻ mù tìm đường trong tối, càng đi càng bế tắc. Dù có ai khuyên bảo hay nói gì, chúng ta cũng chỉ thấy sự mù mịt phía trước. Bởi chúng ta bị bủa vây bởi ma trận của những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi tiêu cực với bản thân. Mô hình ABC trong liệu pháp tâm lý nhận thức – hành vi (CBT) và ABCDE trong liệu pháp hành vi cảm xúc hợp lý (REBT) đề cập và giải thích rất rõ điều này.

ABCDE model trong REBT - ảnh: Advisa Recovery

ABCDE model trong REBT – ảnh: Advisa Recovery

This too shall pass – Chuyện này rồi cũng sẽ qua

Mình chưa bao giờ nghĩ, sẽ có lúc mình lại tin vào câu quote có phần self-help, cổ vũ suông này:

Chẳng rõ tương lai thế nào nhưng hiện tại, mình cảm nhận rõ ràng điều đó. Dù vẫn còn chút lo sợ nhưng trộm vía, mình đã được trải nghiệm một năm an lành. Những biến cố vẫn xảy ra nhưng có lẽ nó đã nhẹ nhàng hơn hoặc mình đã vững vàng hơn. Mình thôi không diễn giải sự kiện dưới góc nhìn nạn nhân hay tội nhân. Nhờ đó mình cũng phản ứng bình tĩnh hơn và biến cố bớt quá sức hơn trước.

Còn nhớ, hồi cấp ba, mình thi trượt đội tuyển, bị tình đầu đá, bố mẹ đều có người mới, đổi môi trường bị sốc văn hóa, cái tôi cao bị bẻ gãy gục xuống. Mình tưởng vậy là tệ lắm rồi. Mình tự tử (nhưng không thành).

Ra trường đi làm một thời gian, mình nghỉ việc nộp hồ sơ du học với sự tự tin cao ngất. Trượt học bổng phút chót, mình ngỡ ngàng. Gia đình vẫn khó khăn, lục đục, người lớn lại ốm đau. Trong túi mình chỉ còn đúng 1 triệu rưỡi để sống hết tháng, trong đó 500k là tiền xe khách về quê. Mình không nghĩ dám nghĩ cái chết nữa, nhưng mình tự cô lập. Phần vì sợ gặp gỡ sẽ phải tiêu tiền, phần vì xấu hổ, nhục nhã.

Chạm đáy rồi thì kể từ đó chỉ còn đi lên

Tháng trước, mình tâm sự với con Mai – bạn thân hồi đại học của mình. Ba năm trước có lẽ là thời gian khó khăn nhất với Mai kể từ khi sinh ra. Trên chuyến xe dài 5 tiếng, lần đầu nó dũng cảm kể cho mình nghe những bất ổn của thời điểm đó. Chuyện của Mai có lẽ cũng là chuyện của nhiều người, ở đây mình không so sánh ai khổ hơn ai, ai tâm lý yếu ai tâm lý mạnh. Mỗi người đều có giới hạn chịu đựng của họ và khi quá giới hạn, khủng hoảng hoàn toàn có thể đến. Nó của ba năm trước, vừa sinh con xong nên ở cữ, một mình chăm lo không rời con nửa bước để chồng đi làm.

– Nghĩ lại ba năm dài ngoằng đó, thật sự đầu tao muốn chết quách đi, vứt con đi đâu cũng được. Không bao giờ nghĩ đến ngày bố ngoan hơn, mẹ khỏe dần, con cũng không cần học can thiệp nữa, vợ chồng cũng chấp nhận công việc bình thường, bình tĩnh mà sống, rồi cũng xong. Nay tao ngủ ngon lắm, mà ngủ ngon là điều quá xa xỉ với tao hồi đó giờ.

Anh Đức – anh họ mình trước giờ mang tiếng tính toán, lại lầm lì ít nói, con nít ai cũng sợ. Anh điển trai, nhiều chị từng đến nhà khóc lên khóc xuống nhưng anh nhất quyết cưới người yêu từ thời cấp ba. Ra trường, anh khởi nghiệp nhưng thất bại hết lần này đến lần khác. Chán nản, anh chơi bời, bỏ bê gia đình nhiều năm. Chị mấy lần mệt mỏi vì chồng mà ôm con về ngoại. Cả nhà ai cũng lo cho anh nhưng anh lại bất cần. Chẳng biết từ lúc nào, anh bình tâm thay đổi. Đến chị cũng ngạc nhiên mà đùa: “Chịu khổ mười năm giờ cũng đến lúc số chị mày sướng rồi Linh ạ.”

– Có thời anh hận đời lắm mày. Mẹ mất đột ngột, cái gì anh làm cũng hỏng, vợ con mà không lo được, vô công rồi nghề đụng đâu hỏng đó. Ai cũng nói anh lười với ham chơi. Anh công nhận. Hồi đó anh mày ngu, nghĩ đời thế là vứt. May có vợ lôi anh lên, không có chị kiên trì anh cũng không được như bây giờ. Phải nói là anh mày may mắn, nứt mắt mới cấp ba nhưng chọn vợ vẫn chuẩn haha.

– Giờ cố gắng để hai đứa nhỏ tuổi thơ không thiếu thốn gì, con Thi (cháu lớn nhà anh) cũng đến tuổi hiểu chuyện, càng phải nhẹ nhàng dạy bảo nó, giỏi giang đâu chưa biết nhưng sống tử tế đàng hoàng là phải dạy. Bố mà không nên người sao mà dạy nó. Chị mày thì khổ nhiều rồi, anh cũng chẳng sung sướng gì. Tự bươn chải không ai đỡ đần nhưng cứ chậm mà chắc, rồi cũng đến lúc đâu lại vào đó thôi. Hai ba năm nay dễ thở hơn tí anh muốn bù đắp cho chị, cho con. Anh mày lớn chậm nhưng cũng phải lớn thôi.

Mấy chuyện mình kể trên đây không khủng khiếp như thiên tai thảm họa. Nó là những chuyện đời thường mà có lẽ nhiều người sẽ trải qua. Nhưng ở đây mình mong chúng ta không so sánh ai khổ hơn ai, ai tâm lý yếu ai tâm lý mạnh. Mỗi người đều có giới hạn chịu đựng riêng và khi quá giới hạn, khủng hoảng nào mà chẳng có thể xảy đến. Chúng ta có thể mạnh mẽ trước thiên tai thảm họa nhưng hoàn toàn có thể bị quật ngã với những thách thức đời thường như thế.

Mình kể những chuyện này là gieo hy vọng không phải kỳ vọng. Hy vọng là sự tin tưởng vào tiến trình của bản thân và không giới hạn các khả năng. Còn kỳ vọng lại là sự kiểm soát tiến trình đó, chăm chăm nhìn về một cái đích bị giới hạn trong nhận thức lúc này. Có những bước ngoặt “đổi đời” là do may mắn, có những cái lại do nỗ lực và cũng có thể là do cả hai. Có những bước ngoặt đến nhanh và đột ngột cũng có những bước ngoặt được cộng gộp từ niềm tin và sự thay đổi tích lũy qua thời gian. Dù bước ngoặt của bạn là kiểu nào đi chăng nữa, mình tin nó vẫn đang xảy ra, cuộc sống của bạn vẫn đang là bức tranh đang được ghép từng chi tiết cho đến lúc nó trở nên rõ ràng.

Mình, Mai, anh Đức, Ngọc và rất nhiều người khác không tìm mọi cách để yêu đời, để xuôi dòng, để thả lỏng. Chúng mình đều bị dồn ép đến cùng, bị xô ngã rơi xuống đáy. Nhưng có lẽ vì chạm đáy mà vẫn sống nên chúng mình chỉ có thể bò lên, leo lên và đứng lên. Mỗi ngày một chút, buông bớt cái tôi, buông bớt ảo vọng, buông bớt cái gồng mình chống chọi, chúng mình dần thoát khỏi tâm thế nạn nhân, không còn xem cuộc đời là cuộc đua hay cuộc chiến. Chúng mình chỉ sống và dần mọi chuyện cũng sẽ ổn thôi.