Quảng Ninh: Ba tác nhân, người tiếp tay thiên tai

(Xây dựng) – Quảng Ninh vừa chịu trận mưa dông lớn nhất trong vòng 5 năm gần đây. Mưa sầm sập đổ xuống khắp nơi trong tỉnh, kéo dài trong 3 ngày đêm gây “đại lụt” ở nhiều địa phương, tuy không thiệt hại về người nhưng cuốn trôi nhiều tài sản, hoa màu của nhân dân. Trong đó có 3 tác nhân, người tiếp tay thiên tai chuốc đại họa cho người.

Thành phố Uông Bí thiệt hại nặng nề nhất 1.064 căn nhà bị ngập lụt.

Cụ thể, do ảnh hưởng của rãnh thấp đi qua khu vực Bắc Bộ kết hợp hội tụ gió trên cao, từ đêm 8/6 và ngày 10/6 toàn tỉnh có mưa to đến rất to và dông. Lượng mưa đo được tại các Trạm Khí tượng thủy văn từ 19 giờ ngày 8/6 đến 7 giờ ngày 10/6 theo bản kê dưới đây (mm):

Quảng Ninh mưa dông lớn rất may không thiệt hại về người, nhưng thiệt hại lớn về tài sản, tiền của. Theo báo cáo nhanh của Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu hộ tỉnh cho biết: 1.178 hộ dân bị ngập lụt, 64 hộ bị sạt lở, 405ha lúa bị ngập, 79ha hoa màu ngập, nước cuốn trôi 500 con gia súc-gia cầm, 135ha ao nuôi trồng thủy sản bị ngập, 14 điểm đường giao thông bị ngập lụt, 32 điểm sạt lở, 30m kênh mương thủy lợi bị sập đổ, 35 chiếc ôtô bị ngập, đổ 1 cột điện. Toàn tỉnh thiệt hại khoảng 5 tỷ đồng (các địa phương đang tiếp tục rà soát số liệu thiệt hại).

Phường Thanh Sơn, Uông Bí 32 chiếc ôtô bị ngập lụt hư hỏng.

Thành phố Uông Bí thiệt hại nặng nề nhất: 1.064 căn hộ, 32 ôtô bị ngập nước, sập đổ 135m tường rào. Nước ngập úng 58,5ha hoa màu, ngập lụt 134,6ha ao đầm thủy sản, cuốn trôi 500 con gia súc gia cầm, sạt lở 7 tuyến đường tỉnh lộ, đường liên phường và khu dân cư. Thứ Nhì là thành phố Hạ Long: Sạt lở 7 điểm trên các tuyến đường tỉnh lộ, đường liên phường và khu dân cư. Ngập lụt 11 điểm trên các tuyến đường, 1 nhà kho Trạm Y tế và 64 hộ dân. Khoảng 24ha lúa, 17 ha dưa hấu trên địa bàn xã Thống Nhất; 5 ao cá xã Quảng La bị ngập nước. Đổ 1 cột điện dân sinh tại thôn Đồng Trà, xã Đồng Lâm gây mất điện cục bộ.

Huyện Tiên Yên 4 hộ dân ở khu phố Hòa Bình, thị trấn Tiên Yên bị ngập từ 1-3m.

Các địa phương bị ảnh hưởng ít nhiều gồm: Thành phố Móng Cái, sạt lở một số vị trí trên đường Quốc lộ 18C; sạt lở 30m kênh. Ngập úng cục bộ 12 điểm; hư hại 45 hộ dân, 3ha hoa màu, 3 ôtô. Huyện Ba Chẽ, di dời 1 hộ dân bị sạt lở thôn Hải Nam Trong, xã Nam Sơn và 55 hộ dân tại khu 4, khu 5 thị trấn; ngập lụt 1 nhà dân khu vực cầu Bàng Quang mới và trôi 1 lán của đơn vị thi công công trình cầu Bàng Quang, xã Đồn Đạc; sạt lở taluy dương 13 điểm trên các tuyến đường huyện, đường liên xã, thôn.

Khu 5 phường Bắc Sơn nơi hợp lưu của hai sông suối lớn, là suối 12 khe và sông Uông, hạ lưu suối Vàng danh lượng nước đổ dồn về ko kịp tiêu thoát.

Huyện Đầm Hà, ngập 81 ha lúa (Xã Tân Lập 30 ha, Đại Bình 36 ha, Đầm Hà 15 ha). Huyện Tiên Yên, lúa bị ngập khoảng 300ha, 1 ao nuôi ốc, 3 hộ dân bị sạt đất vào công trình phụ, 1 hộ dân bị sập đổ 15m tường bao, 4 hộ dân ở khu phố Hòa Bình bị ngập từ 1-3m. Huyện Bình Liêu, di chuyển 2 hộ dân bị sạt lở ở khu Bình Công II, Thị trấn Bình Liêu; sạt lở 5 điểm trên các tuyến đường liên xã, liên thôn.

Phường Bắc Sơn, Uông Bí kịp thời cứu hộ đưa người cao tuổi, phụ nữ và trẻ em trong vùng lũ lụt đến nơi an toàn; và trợ giúp lương thực-thực phẩm, không để ai trong thiên tai bị đứt bữa.

Quảng Ninh kịp thời cứu hộ cứu nạn, nhiều nghĩa cử giúp người dân bị thiên tai, khắc phục hậu quả thiên tai nhanh sớm ổn định đời sống xã hội. Và so sánh với các địa phương bạn, như: Hà Nội cùng thời điểm lượng mưa từ 140-160mm; Hà Giang lượng mưa từ 250-270mm; Quảng Ninh lượng mưa tại thành phố Hạ Long là 349,1mm, huyện Hải Hà là 401,8 thì cường độ và lượng mưa lớn hơn nhiều, nhưng mức độ thiệt hại thấp, đáng hoan nghênh tinh thần phòng chống thiên tai – cứu hộ cứu nạn của địa phương khi bất chắc xảy ra.

Thành phố Uông Bí thực hiện phương án phòng chống thiên tai 4 tại chỗ, kịp thời cấp phao cứu sinh cho các hộ dân khu vực ngập lụt để thoát hiểm.

Song nhìn bao quát nhận thấy có 3 tác nhân, chính là con người tiếp tay cho thiên tai để lại hậu quả xấu. Một là công tác quy hoạch xây dựng hạ tầng đô thị thiếu các hồ điều hòa khí hậu, vùng đệm lưu thủy hạ lưu sông suối. Dẫn chứng, thành phố Uông Bí lụt nghiêm trọng nhất tỉnh; nhưng tổng lượng mưa chỉ là 214,8mm khi huyện Hải Hà tổng lượng mưa đến 401,8, mức độ thiệt hại lại gần như bằng không.

Trong 3 ngày đêm từ ngày 8/6 đến ngày 10/6, Quảng Ninh lượng mưa cao nhất ở huyện Hải Hà 401,8mm, Tiên Yên 350,8mm, thành phố Hạ Long 349,1mm.

Ngay ở Uông Bí phường Bắc Sơn nơi hợp lưu sông Uông và suối 12 khe, lũ rừng từ thượng nguồn Vàng Danh và khu đồi Phượng Hoàng đổ về dữ dội, nhưng chỉ ngập úng 125 căn hộ ở khu 5; thì phường Thanh Sơn ngay nội thị 480 hộ dân ở 6 khu phố gồm: Khu 2, khu 3 khu 8, khu 9, khu 10, khu 11 và 32 chiếc ôtô bị ngập lụt hư hỏng.

Quảng Ninh kịp thời cứu hộ cứu nạn, nhiều nghĩa cử giúp người dân bị nạn và khắc phục hậu quả thiên tai sớm ổn định đời sống xã hội.

Mở rộng quan sát, hạ lưu khu Vành Kiệu, Điền Công và các ao đầm vùng đệm lưu thủy để nước đổ ra cửa biển ở phường Phương Nam và Phương Đông trước đây có nay không còn nữa. Nhiều ao hồ đã vượt thổ san nền thành đất đô thị không người ở; vô lý khi đất rừng chuyển mục đích sử dụng còn được trồng rừng thay thế, ao đầm bị san lấp không thấy hồ điều hòa-hồ ngưng thủy thay thế. Mỗi khi mưa lớn dài ngày, nước không tiêu thoát được thì dềnh lên ngập lụt phố phường ở bên trong.

Hai là các họng đón nước cống phần nhiều bị bàn tay người vít lại, mưa lớn nước không thoát xuống lòng cống mà chảy trên nắp cống, trên lòng đường gây lụt. Họng đón nước cống trong khu dân cư bị vít, do chính các hộ dân gần đó bịt lại hòng che đậy mùi hôi thối từ cống phát tán lên. Phần do rác rưởi cuốn trôi theo nước mưa rồi ứ lại ở miệng các cửa đón nước, chỉ cần khơi thông đi là xong, nhưng tồi tệ khi mưa gió nhà nhà đóng cửa không ai tự giác đội mưa khơi thông dòng chảy. Nước không tiêu thoát được sinh ngập úng, từ sự vô cảm của chính người dân mà dẫn đến đại họa lũ lụt.

Ba là trước mùa mưa các cống rãnh nội thị không được khơi thông, do bùn đất lắng đọng lâu ngày, do các công trình xây dựng, cải tạo nhà cửa mà lòng cống bị thu hẹp hoặc bị tắc dòng chảy. Thành phố Hạ Long nhiều tuyến cống mặt cống bị chiếm dụng chứa vật liệu xây dựng, kho tàng không kiểm soát được khả năng tiêu thoát nước phía dưới.

Như 4 tuyến mương thoát nước chính ở phường Hồng Hải, cùng khẩu độ thông thủy 10,5m và cùng chiều dài khoảng trên dưới 1.000m; năm 2013 địa phương cho doanh nghiệp làm nắp đậy tránh phát tái mùi được hưởng lợi sử dụng khoảng 3.100m2 mặt sàn mỗi mương để kinh doanh. Nhưng không kiểm soát được, doanh nghiệp xây dựng quá mật độ công trình trên mặt sàn mương và sử dụng mặt mương trái mục đích; 10 năm không cạy mặt sàn lên khơi thông dòng chảy phía dưới. Nay đang vận động các doanh nghiệp trả lại lòng mương tiêu thoát nước; và tồn tại kênh mương tiêu thoát nước đô thị không có hành lang bảo vệ, dẫn đến hậu quả khôn lường.

Trong báo cáo của Ban chỉ huy phòng chống thiên tai tỉnh Quảng Ninh số 32/BCH, ngày 10/6/2024 gửi UBND tỉnh nêu: Các địa phương cần rà soát lại các vị trí ngập lụt, đặc biệt là khu vực đô thị, tổ chức duy tu, nạo vét lại hệ thống thoát nước (qua kiểm tra nhiều tuyến cống thoát nước đô thị phát huy hiệu quả thấp do bị tắc bởi rác thải sinh hoạt). Kiên quyết di dời ngay những công trình tạm ra khỏi các vị trí có nguy cơ, đặc biệt là bãi sông, chân mái dốc; rà soát lại các lán trại các công trình xây dựng trên địa bàn. Tiếp tục tuyên truyền về nguy cơ của tình huống thiên tai mưa lớn để chủ động phòng tránh, tránh để tình huống xảy ra rồi mới triển khai cứu hộ.