Thử tính toán hệ số phát thải khí nhà kính của lưới điện Việt Nam 2023

(Xây dựng) – Cho đến thời điểm này đã là tháng 8/2024, cơ quan chức năng vẫn chưa công bố hệ số phát thải khí nhà kính (KNK) của lưới điện Việt Nam 2023. Trong bài viết này, chúng tôi trình bày phương pháp tính toán và đưa ra giá trị định lượng của hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam 2023. Mặc dù, phép tính sử dụng các công bố chính thống của cơ quan chức năng về sản lượng điện của cả nước 2023 và các tài liệu quốc tế, song kết quả của bài viết vẫn chỉ mang tính tham khảo. Hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam 2023 sẽ do cơ quan chức năng tính toán, kiểm soát và công bố.

Hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam trong những năm gần đây

Bảng 1. Thống kê hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam. (Nguồn: Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường)

Nhìn bảng 1 chúng ta thấy rằng: Trước năm 2014, hệ số phát thải KNK của lưới điện quốc gia thấp do thủy điện chiếm tỷ trọng lớn. Trong khoảng 2015 – 2020, chúng ta đã xây dụng rất nhiều nhà máy nhiệt điện chạy than, khí đốt nên hệ số phát thải KNK của lưới điện tăng. Từ năm 2021, khi có sự gia tăng của hai nguồn điện tái tạo là điện mặt trời và điện gió với tỷ trọng đáng kể nên hệ số phát thải KNK của lưới điện bắt đầu giảm.

Theo tinh thần của Quy hoạch điện VIII, với mục tiêu giảm dần tiến tới chấm dứt sử dụng các nguồn điện hóa thạch và tăng dần, hướng tới hoàn toàn sử dụng năng lượng tái tạo để đạt mục tiêu Net-Zero vào năm 2050, chúng ta tin chắc rằng, hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam sẽ giảm dần, nghĩa là điện của chúng ta ngày càng “sạch” hơn.

Thử tính toán hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam 2023

Hệ số phát thải KNK của các loại hình phát điện (Bảng 2)

Bảng 2. Hệ số phát thải KNK của các loại hình phát điện. (Nguồn: https://www.world-nuclear.org/uploadedfiles/org/wna/publications/working_grou…)

Sản lượng điện của Việt nam 2023 (X triệu kWh). (Nguồn: nangluongvietnam.vn, 09/01/2024)

Tính hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam 2023

Kịch bản phát thải KNK thấp.

Kịch bản phát thải KNK trung bình.

Kịch bản phát thải KNK cao.

Tổng hợp các phương án lựa chọn.

Hệ số phát thải KNK của lưới điện Việt Nam 2023 dự tính là 0,6559 tCO2/MWh. (Trong tính toán chúng tôi đã không tính điện năng nhập khẩu và nguồn khác vì chưa biết thông tin về hệ số phát thải của hai nguồn này. Mặt khác, tỷ trọng của chúng cũng rất thấp nên không ảnh hưởng nhiều đến kết quả).

Số liệu này thấp hơn chút ít với giá trị công bố 2022: 0,6766 tCO2/MWh. Lý do là 2023 cơ cấu nguồn điện của Việt Nam hầu như không thay đổi so với 2022 (Xem Bảng 1).

Hệ số phát thải của lưới điện Việt Nam 2023 không thể thấp hơn giá trị dự tính trên vì trên thực tế hệ số phát thải của các loại hình phát điện của Việt Nam đều ở mức phát thải KNK cao vì những lý do sau: Thứ nhất: Nhiều nhà máy nhiệt điện than (là nguồn phát điện chủ lực) thuộc thế hệ cũ, hiệu suất thấp.

Thứ hai: Các nhà máy thủy điện (chiếm tỷ lệ lớn) cũng không được vận hành tối ưu vì nguồn nước không thật ổn định và nhiều nhà máy phải hoạt động theo chế độ “điều độ” của cơ quan điều độ hệ thống điện lưới quốc gia.

Thứ ba: Các nguồn điện năng lượng tái tạo là điện mặt trời và điện gió (chiếm tỷ trọng khá lớn) nhưng cũng có hiệu suất thấp do quá tải của lưới điện nên phải xả bỏ nhiều.

Đề xuất

Hệ số phát thải KNK của lưới điện quốc gia là một dữ liệu quốc gia rất quan trọng. Hệ số này không những đánh giá “độ sạch” của lưới điện mà còn cung cấp dữ liệu cho hoạt động kiểm kê KNK cho tất cả các tổ chức, doanh nghiệp trong nước.

Việc tính toán hệ số phát thải của lưới điện quốc gia, thực chất là “Xây dựng báo cáo kiểm kê KNK cho lĩnh vực phát điện”. Thiết nghĩ, đây là công việc không có nhiều khó khăn nên nhất định phải công bố kịp thời. Theo chúng tôi, hệ số phát thải KNK của lưới điện của một năm cần được công bố vào quý đầu, thậm chí tháng đầu của năm tiếp theo.

Muốn công việc trên được tiến hành nhanh chóng, kịp thời, đồng bộ, chính xác thì tất cả các nhà máy điện đều phải tổ chức kiểm kê KN và tính “dấu vết carbon” cho mỗi MWh cho sản phẩm điện năng của mình. Khi đó cơ quan chức năng chỉ còn một việc khá đơn giản là tổng hợp số liệu mà thôi.

TS. Lê Hải Hưng
Đại học Bách khoa Hà Nội