Thương hiệu IBM: ông vua thống trị thị trường máy tính và kết cục cay đắng
Tháng sáu 12, 2024
IBM chính là người tiên phong đưa công nghệ máy tính đến với mọi nhà, mọi người. Họ đã chuẩn hóa công nghệ này, buộc các đối thủ phải “chạy theo” một nhu cầu mà chính họ đã đánh giá thấp.
Thị trường máy tính cá nhân từ miền đất hứa bỗng chốc trở thành chiến trường khốc liệt với vô số đối thủ cạnh tranh.
Với bề dày kinh nghiệm, IBM được biết đến như nhà sản xuất những siêu máy tính, đồng thời là đối tác tin cậy, cung cấp các sản phẩm và giải pháp cho doanh nghiệp, chính phủ và cả quân đội. Ảnh hưởng của IBM đến sự phổ biến của PC còn lớn hơn cả Apple, Compaq, Dell hay thậm chí là Microsoft.
Thế nhưng, đế chế PC của IBM bắt đầu lung lay chỉ sau 5 năm thống trị từ 1981 đến 1986. Và đến năm 2005, gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc – Lenovo Group – đã chính thức thâu tóm mảng PC của IBM.
Thị trường máy tính cá nhân từ miền đất hứa bỗng chốc trở thành chiến trường khốc liệt với vô số đối thủ cạnh tranh.
Vậy điều gì đã xảy ra trong suốt gần 25 năm sóng gió này? Hãy cùng khám phá hành trình đầy vinh quang và sóng gió của thương hiệu IBM.
1911-1924: Khởi đầu với tên gọi dài dòng
Vào năm 1911, Charles Ranlett Flint đã thành lập một công ty nhỏ tiền thân của IBM ngay tại ngôi làng Endicott, New York. Mặc dù đến năm 1924, IBM mới chính thức có cái tên như ngày nay, nhưng ngay từ những ngày đầu, Flint đã đặt nền móng vững chắc cho định hướng phát triển của công ty.
Khác với cái tên ngắn gọn, dễ nhớ như bây giờ, IBM thời kỳ đầu tiên lại sở hữu cái tên khá dài – Computing-Tabulating-Recording Company. Đây chính là kết quả sau cú bắt tay giữa 3 thương hiệu: Computing Scale (Máy tính Bàn tính), Tabulating Machine (Máy tính Bảng tính), và Time Recording (Máy Ghi giờ).
Sau khi Thomas Watson nắm quyền điều hành, Computing-Tabulating-Recording Company chính thức thay đổi với cái tên gọn gàng, dễ nhớ hơn – International Business Machines. Trong giai đoạn này, IBM tập trung dốc toàn lực vào chiến lược kinh doanh và phát triển sản phẩm đáp ứng nhu cầu thiết thực của khách hàng.
1925-1960: IBM bành trướng vào các tập đoàn lớn
Năm 1928, IBM trình làng hệ thống loa phóng thanh, nhanh chóng được các trường học hợp tác đưa vào sử dụng. Từ đó, những buổi phát thanh buổi sáng đã trở thành truyền thống của nhiều trường học. Cũng trong năm này, IBM còn sáng chế ra máy tính bỏ túi đầu tiên sử dụng phép tính trừ.
Vài năm sau, vào năm 1935, máy đục lỗ của IBM chính thức góp mặt vào hoạt động của Cục An sinh Xã hội Mỹ. Nhiệm vụ của IBM lúc bấy giờ là hỗ trợ xây dựng một hệ thống số An sinh Xã hội hoàn toàn mới cho công dân Hoa Kỳ.
IBM chính thức bành trướng mảng công nghệ dành cho các tập đoàn lớn vào năm 1952 – những siêu máy tính mainframe.
Mainframe – những máy tính lớn dùng xử lý dữ liệu với tốc độ phi thường – chính là thế mạnh kinh doanh của IBM thời điểm đó và vẫn được duy trì cho đến tận bây giờ. Mainframe trở thành trung tâm vận hành các tập đoàn lớn trong nhiều lĩnh vực như ngân hàng, tài chính, viễn thông, bán lẻ… nhờ khả năng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ một cách nhanh chóng, chính xác và an toàn.
Bên cạnh đó, IBM còn phát minh ra ổ cứng để lưu trữ dữ liệu, và FORTRAN – một ngôn ngữ lập trình đầu tiên trên thế giới.
1981: IBM mở ra kỷ nguyên máy tính cá nhân
Vào ngày 12 tháng 8 năm 1981, một sự kiện trọng đại đã diễn ra tại khách sạn Waldorf Astoria. Ông Estridge lúc bấy giờ đang chuẩn bị trình làng đứa con tinh thần của mình – IBM PC – chiếc máy tính cá nhân.
Đối với IBM thời đó, máy tính cá nhân là một sản phẩm “nhỏ bé” so với mảng kinh doanh quen thuộc – những siêu máy tính xử lý dữ liệu dành cho các tập đoàn lớn.
Mục tiêu chính của máy tính cá nhân là phục vụ khách hàng trong môi trường doanh nghiệp, và điều này đã châm ngòi cho một cuộc đua công nghệ khốc liệt. Các đối thủ khác trong lĩnh vực sản xuất máy tính cá nhân như Apple, Commodore International, Tandy… phải chào thua hoàn toàn trước sức hút của IBM và buộc phải thay đổi để bắt kịp xu hướng.
Những lô hàng máy tính cá nhân đầu tiên của IBM được xuất xưởng vào tháng 10 năm 1981. Chỉ trong năm đầu tiên, doanh thu từ IBM PC đã đạt đến con số 1 tỷ đô la Mỹ, vượt xa cả mong đợi của chính IBM. Dự kiến ban đầu, IBM chỉ đặt mục tiêu sản xuất 1 triệu máy trong 3 năm, với 200.000 máy trong năm đầu. Thế nhưng, con số thực tế lại lớn hơn dự tính rất nhiều – IBM bán được 200.000 máy mỗi tháng trong năm thứ hai sau khi ra mắt.
1983-1984: IBM hụt hơi – Thừa lợi thế nhưng thiếu tầm nhìn
Với tinh thần hừng hực khí thế, đội ngũ IBM ở Boca Raton đã ra mắt dòng máy tính cá nhân phiên bản mới – XT vào đầu năm 1983. Chưa dừng lại ở đó, năm 1984 lại tiếp tục ra mắt AT – phiên bản tiếp nối của XT.
Mặc dù XT và AT gặt hái được thành công rực rỡ, thì PCjr ra mắt cùng năm với AT lại là một cú ngã đau của IBM.
PCjr được thiết kế với mục tiêu chinh phục khách hàng cá nhân sử dụng trong các gia đình. Tuy nhiên, phiên bản nhỏ gọn này lại gây thất vọng ngay từ đầu: bàn phím thì quá nhỏ, tính năng thì eo hẹp, phần mềm thì lại không tương thích với các phiên bản khác. Kết quả là PCjr chìm vào quên lãng một cách nhanh chóng.
Trong suốt thời gian này, Opel – CEO của IBM – dường như không hoàn toàn hiểu được tầm quan trọng của thị trường máy tính cá nhân. Opel quyết định không theo đuổi dòng sản phẩm “bình dân” này. Về tổng thể, tình hình kinh doanh của IBM lúc bấy giờ là vô cùng rực rỡ. Doanh thu của IBM đạt 29 tỷ đô la vào năm 1981 và tăng lên 46 tỷ đô la vào năm 1984. Công ty liên tục được xếp hạng là một trong những doanh nghiệp được vận hành tốt nhất. Cổ phiếu của IBM cũng tăng hơn gấp đôi, biến IBM thành công ty có giá trị nhất thế giới.
Chính sai lầm này đã khiến IBM bỏ lỡ cơ hội để bỏ xa các đối thủ của mình và dần tụt hậu so với các đối thủ trong cuộc đua công nghệ đầy khốc liệt.
1986: IBM từ chối cơ hội vàng với Microsoft
Ít người biết rằng, vào giữa năm 1986, Gates đã đề nghị bán một phần Microsoft cho IBM. Lúc đó, tiềm năng của Microsoft là rõ như ban ngày. Nhưng IBM lại từ chối.
Có lẽ đây là sai lầm lớn thứ hai của IBM sau sai lầm đầu tiên là không yêu cầu quyền sở hữu đối với DOS của Microsoft hay chip Intel trong PC.
Giá mua lại vào năm 1986 có thể chỉ khoảng 100 triệu đô, nhưng đến năm 1993, con số này đã có thể là 3 tỷ đô và tiếp tục tăng theo cấp số nhân trong những thập kỷ tiếp theo.
Mặc dù vẫn bán được hàng triệu máy tính cá nhân, lợi nhuận mảng kinh doanh này của IBM theo thời gian cứ bốc hơi dần đều. Từ ông trùm nắm giữ 80% thị phần PC vào những năm 1982-1983, sau gần 1 thập kỷ, con số đó teo tóp chỉ còn 20%.
1987-1995: Chuỗi sai lầm liên tiếp của IBM
Sau khi từ chối đầu tư vào Microsoft, IBM lại bắt tay với họ phát triển hệ điều hành mới – OS/2. Nhưng họ không biết rằng Microsoft lúc đó cũng đang ấp ủ một sản phẩm khác – Windows – để thay thế hệ điều hành đang trở nên lỗi thời là DOS. IBM và Microsoft đã phát sinh nhiều vấn đề về bản quyền và cách thức hợp tác.
Đến năm 1987, IBM đã tập trung hết nhân lực với hơn 1000 lập trình viên cùng ngân sách khoảng 125 triệu đô mỗi năm cho dự án này, bao gồm cả phát triển viễn thông.
Cuối cùng thì OS/2 cũng ra mắt vào cuối năm 1987, với giá không hề rẻ 340 đô, chưa kể thêm 2.000 đô nữa để mua RAM để chạy. Nhưng lúc đó, Windows đã chễm chệ trên thị trường 2 năm và được lòng người dùng. Mãi đến một năm sau, các phần mềm ứng dụng dành cho OS/2 mới được phát triển rộng rãi, nhưng cũng chẳng gây được tiếng vang.
OS/2 đã bắt đầu mang mùi thất bại. Năm 1995, CEO IBM – Louis V. Gerstner Jr. – chính thức đóng sổ cho hệ điều hành OS/2.
Mặc dù nhiều người cho rằng phần mềm của IBM hoàn chỉnh hơn so với Windows đầy lỗi vặt, kết cục vẫn là một thất bại đắng cay: Windows thống trị 90% thị trường, trong khi OS/2 chỉ lẹt đẹt 5-6%.
2004: IBM cay đắng kết thúc cuộc hành trình với máy tính cá nhân
Cho đến năm 2002, IBM đã gắn bó với mảng máy tính cá nhân một thời gian dài. Lúc bấy giờ, Samuel J. Palmisano – một cựu nhân viên – lên nắm quyền điều hành, IBM vẫn đứng thứ ba trong lĩnh vực sản xuất máy tính cá nhân và laptop.
Tháng 12 năm 2004, IBM tuyên bố bán mảng máy tính cá nhân cho Lenovo với giá 1,75 tỷ đô la Mỹ.
Tuy nhiên, thị trường máy tính cá nhân đã trở thành chiến trường khốc liệt với vô số sản phẩm từ bình dân đến cao cấp, khiến IBM khó lòng kiếm lời từ dòng sản phẩm này. Palmisano cùng các nhà lãnh đạo đã đưa ra một quyết định dũng cảm: từ bỏ mảng máy tính cá nhân – sản phẩm từng được xem là công nghệ của thời đại của IBM.
Sau gần 25 năm ngự trị thị trường, IBM phải chấp nhận rút lui một cách không mấy vinh quang.
IBM: Hành trình đầy biến động trong thế giới Công Nghệ
Thị trường công nghệ mới toanh, béo bở ban đầu nhanh chóng trở thành một chiến trường khốc liệt với vô vàn đối thủ. IBM đã “vấp ngã” một cách đáng tiếc, vì cách tiếp cận thận trọng của họ không thể thích nghi trong một thị trường biến đổi nhanh chóng như công nghệ máy tính.
IBM, một tập đoàn đa quốc gia kiểu mẫu của Mỹ, đã nhận ra rằng tương lai của họ nằm ở những lĩnh vực ‘cao cấp’ hơn – cung cấp dịch vụ và tư vấn công nghệ, phần mềm và các siêu máy tính cho mạng lưới hệ thống của các tập đoàn công nghệ lớn trên khắp thế giới.
Hiện nay, mảng máy tính cá nhân đã được giao phó cho Lenovo. Dù không còn sản xuất PC, IBM vẫn ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử phát triển máy tính cá nhân với vai trò “kẻ tiên phong” đầy kiêu hãnh.